Σάββατο 8 Νοεμβρίου 2014

Άγγελοι και δαίμονες για ένα τριήμερο στις Σέρρες

Serres_4Με την ευκαιρία της γιορτής των αγγέλων ένα σχετικό συνέδριο πραγματοποιείται στις Σέρρες

Ο χαιρετισμός του Προέδρου της Ελληνικής Εταιρείας Βιβλικών Θεολόγων στο συνέδριο για τα αγγελικά όντα στην Αγία Γραφή

Serres_41
Ακούγεται ίσως κοινότυπο είναι όμως αλήθεια ότι σήμερα η κοινωνία χαρακτηρίζεται από ασύλληπτα ραγδαίες μεταβολές, καθώς βρίσκεται σε μια διαρκή αναζήτηση νέων αξιών και προσανατολισμών. Το πριν από ελάχιστες δεκαετίες αυτονόητο, ότι ο πολιτισμός μας βασίζεται, μεταξύ άλλων, σε μεγάλο βαθμό και εμπνέεται από τη χριστιανική πίστη, σήμερα δεν φαίνεται να έχει αναμφίβολη ισχύ, τουλάχιστον όταν γίνεται λόγος για τον πολιτισμό της σημερινής Ευρώπης. Η Ευρώπη σήμερα δεν θέλει να χαρακτηρίζεται πλέον ως χριστιανική ήπειρος, ο χριστιανικός πληθυσμός συρρικνώνεται συνεχώς και ήδη στον χώρο των επιστημών του ανθρώπου έχει σχεδόν καθιερωθεί ο όρος “μεταχριστιανική εποχή”. Από την άλλη μεριά όμως, η κοινωνία αυτή δεν αντιμετωπίζει τη χριστιανική πίστη εχθρικά, καθώς η εποχή του στρατευμένου αθεϊσμού έχει τελειώσει προ πολλού, και η λεγόμενη “επιστροφή του Θεού”, που πριν από μερικά χρόνια πανηγυρίστηκε από όλους σχεδόν τους θρησκευτικούς ηγέτες, κάθε άλλο παρά αγαθά αποτελέσματα έφερε για την ανάπτυξη της θεολογικής σκέψης. Σήμερα όμως αντιμετωπίζουμε δύο πολύ χειρότερες καταστάσεις· από τη μια την αδιαφορία και από την άλλη τον θρησκευτικό φανατισμό.
Ο θεολόγος σήμερα καλείται να κινηθεί ανάμεσα σε αυτές τις δύο ακραίες καταστάσεις. Καλείται να απευθυνθεί σε μια κοινωνία που φαινομενικά ευημερεί, σε μια κοινωνία που απολαμβάνει τα αγαθά της δημοκρατίας και της ελευθερίας και που νιώθει τόσο ισχυρή, ώστε να νομίζει ότι δεν χρειάζεται πια τον Θεό. Από την άλλη μεριά όμως η ίδια αυτή κοινωνία, ενώ δείχνει να έχει απορρίψει τον Θεό, όχι μόνο δεν έβαλε στη θέση του μια πιο λογικοκρατική και νηφάλια αντιμετώπιση της ζωής, αλλά, κατά παράδοξο και εντελώς αναπάντεχο τρόπο, επέστρεψε σε δεισιδαιμονίες και προλήψεις που όμοιές της είχε να γνωρίσει η ανθρωπότητα από την εποχή του μεσαίωνα. Και φτάσαμε σήμερα, ένα τέταρτο σχεδόν του αιώνα μετά τη λήξη του ψυχρού πολέμου, η ανθρωπότητα να αντιμετωπίζει με τρόμο ένα φαινόμενο που νόμιζε πως είχε από αιώνες ξεπεράσει· τη δεισιδαιμονία και τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό που οδηγεί συχνά σε φανατισμό.
Απέναντι σ’ αυτήν, λοιπόν, την κοινωνία, που θεωρεί ότι δεν μας χρειάζεται, καλούμαστε ως βιβλικοί θεολόγοι όχι να κηρύξουμε τη ρομαντική επιστροφή σε ένα δήθεν ιδανικό παρελθόν ούτε να υπηρετήσουμε ξεπερασμένες αξίες, αλλά να γίνουμε μια φωνή ελπίδας ότι υπάρχει διέξοδος ανάμεσα στις παγίδες της απόλυτης ατομοκρατίας που επαγγέλλεται ο νεοφιλελευθερισμός και τα συναφή κινήματα και του ολοκληρωτισμού στον οποίο οδηγεί ο φονταμενταλισμός.
Απέναντι σε ανθρώπους που είτε είναι αδιάφοροι για τον Θεό είτε είναι φανατικά θρησκευόμενοι ο νηφάλιος και επιστημονικά τεκμηριωμένος θεολογικός λόγος είναι αυτό που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο χρειάζεται η κοινωνία μας σήμερα και αυτόν ακριβώς τον λόγο φιλοδοξoύμε ως βιβλικοί θεολόγοι να προσφέρουμε με τα συνέδριά μας και είμαστε ευγνώμονες προς τον σεβασμιότατο μητροπολιτική Σερρών και Νιγρίτης που τον έχουμε για δεύτερη φορά αρωγό στην προσπάθειά μας αυτή και συμπαραστάτη.
Μιλτιάδης Κωνσταντίνου
Κοσμήτορας Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ


Serres_1
Τί ακριβώς είναι τα αγγελικά όντα και πως δημιουργήθηκε η πίστη σε αυτά; Ήταν θεότητες διαφόρων λαών, οι οποίες περιορίστηκαν με την επικράτηση του μονοθεϊσμού του αρχαίου Ισραήλ ή κατάλοιπα μιας παλαιότερης λατρείας πνευμάτων ή μήπως κάποιοι ευσεβείς ταύτιζαν τους αστέρες του ουρανού με αγγέλους; Γιατί και πότε εμφανίστηκαν στον Ιουδαϊσμό; Ήταν η υπερβατικότητα του Θεού και η ανάγκη να μειωθεί η απόσταση μεταξύ αυτού και των ανθρώπων μέσω κάποιων μεσιτικών όντων ή η ανάγκη των ανθρώπων να πιστεύουν σε έναν ολόκληρο κόσμο πνευμάτων; Αφού τα κείμενα μας πληροφορούν ότι οι άγγελοι είναι πνευματικά όντα, αυτό σημαίνει ότι είναι αθάνατα; Είναι ανώτερα ή κατώτερα από τους ανθρώπους; Ποιος είναι ο αριθμός τους, γνωρίζουμε τα ονόματά τους και γιατί σε αυτά τα ουράνια όντα υπάρχει ιεραρχία; Από την άλλη πάλι, πως προέκυψαν οι δαιμονικές δυνάμεις; Γιατί έχουν έναν αρχηγό που ονομάζεται σατανάς και αντιμάχεται συνεχώς το καλό; Γιατί στα αποκαλυπτικά κείμενα τα αγγελικά όντα έχουν την τιμητική τους; Ποια η σχέση αυτών των ουρανίων όντων με τους ανθρώπους αλλά και τον Θεό; Προστατεύουν την ανθρωπότητα και αν ναι, τότε μπορούν και παρεμβαίνουν στη ζωή των ανθρώπων; Ακόμη παραπέρα, έχουν κάποια σχέση με τα φυσικά φαινόμενα ή μπορούν έστω να τα επηρεάζουν; Η πίστη σε αγγελικά όντα δεν απειλεί την κυριαρχία του Θεού στο σύμπαν; Στα παραπάνω ερωτήματα, καθώς και σε πολλά άλλα θα δοθούν σίγουρα απαντήσεις κατά τη διάρκεια του τριήμερου συνεδρίου που διεξάγεται στην πόλη των Σερρών με θέμα: «ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα” (Εβρ 1,7). Άγγελοι και Πνεύματα στην Αγία Γραφή».
Serres_4
Είναι η δεύτερη φορά που η Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτης φιλοξενεί συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Βιβλικών Σπουδών. Πριν από τέσσερα χρόνια στον ίδιο ακριβώς χώρο είχε φιλοξενηθεί το 12ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: «Ο Θεολόγος και Ευαγγελιστής Ιωάννης: θέματα εισαγωγικά, φιλολογικά, ερμηνευτικά και θεολογικά του Ευαγγελίου του» (17-19 Σεπτεμβρίου 2010). Αυτή την φορά το θέμα του 13ου κατά σειρά συνεδρίου δεν αφορά ένα συγκεκριμένο βιβλίο της Καινής Διαθήκης, όπως συνηθιζόταν κατά το παρελθόν, αλλά τα αγγελικά όντα στην Αγία Γραφή. Ας σημειωθεί ότι πρώτη φορά διοργανώνεται στην Ελλάδα θεολογικό συνέδριο με το συγκεκριμένο θέμα.
Η λέξη «ἄγγελος» απαντάται 175 φορές στην Καινή και άλλες 351 στην Παλαιά Διαθήκη. Οι 526 λοιπόν αναφορές στα αγγελικά όντα γενικά στο σύνολο της Αγίας Γραφής χωρίς να υπολογίζονται στον αριθμό αυτό οι συγγενείς όροι, οι ονομασίες τους και φυσικά ο σατανάς και οι δαίμονες με τη σχετική ορολογία, αποδεικνύουν ότι το ζήτημα των αγγέλων απασχόλησε σοβαρά όχι μόνο την ιουδαϊκή σκέψη αλλά και τη χριστιανική και φυσικά αργότερα και την ισλαμική.
Η καρδιά λοιπόν της επιστήμης της Θεολογίας και ειδικότερα των βιβλικών σπουδών χτυπάει από σήμερα το πρωί στην πόλη των Σερρών. Το διεθνές αυτό συνέδριο περιλαμβάνει 26 εισηγήσεις καθηγητών και διδακτόρων θεολογίας με ειδίκευση στις βιβλικές σπουδές από Θεολογικές Σχολές της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και του Λιβάνου. Έχουν προσκληθεί να πάρουν μέρος στο συνέδριο συνολικά 67 θεολόγοι, στους οποίους παρέχεται πλήρης φιλοξενία από τη Μητρόπολη Σερρών και Νιγρίτης. Το συνέδριο παρακολουθούν επίσης, μεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες Θεολογίας, σχολικοί σύμβουλοι θεολόγων, θεολόγοι και εκπαιδευτικοί διαφόρων ειδικοτήτων από τις Σέρρες και τους γειτονικούς νομούς, αρχιερείς, ιερείς και μοναχοί. Το συνέδριο μπορούν ακόμη να παρακολουθήσουν ελεύθερα και όσοι άλλοι το επιθυμούν.
Serres_13
Οι εισηγήσεις του συνεδρίου θα καλύψουν αρχικά τον χώρο της Παλαιάς Διαθήκης. Οι ομιλητές θα κάνουν λόγο αναλυτικά για αγγέλους και δαίμονες που μας είναι γνωστοί από την Παλαιά Διαθήκη, αλλά η αναφορά σ’ αυτούς δεν είναι τόσο λεπτομερής, και συνεπώς η διαφοροποίηση μεταξύ τους δεν είναι σαφής. Γνωρίζουμε ότι την κατάσταση άλλαξε αργότερα η αποκαλυπτική γραμματεία και τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας. Αρκετές εισηγήσεις θα στρέψουν το ενδιαφέρον τους στη συγκεκριμένη γραμματεία. Η εικόνα που σχηματίζουμε για τα αγγελικά όντα λένε οι παλαιοδιαθηκολόγοι είναι μιας ουράνιας ακολουθίας του Γιαχβέ που δοξάζει και μεταφέρει το θέλημά του στους ανθρώπους. Το όνομα του Σατανά από την άλλη, αναφέρεται σε τρεις ενότητες στην Παλαιά Διαθήκη, που όλες τους βρίσκονται σε μεταιχμαλωσιακά κείμενα με αρχαιότερη εκείνη που βρίσκουμε στο βιβλίο του Ζαχαρία. Ο σατανάς συναντάται στο βιβλίο του Ιώβ ως ένας εκ των αγγέλων του Θεού που δρα μόνο κατ’ εντολή του, ενώ στο βιβλίο της Σοφίας Σολομώντα αυτός εμφανίζεται ως αυτόνομη δύναμη που εισάγει το κακό μέσα στον κόσμο. Ο σατανάς με την ιδιότητα αυτή εμφανίζεται μεταγενέστερα, όταν έχει αναπτυχθεί ήδη στους κόλπους του Ιουδαϊσμού η αγγελολογία και η δαιμονολογία. Η εξέλιξη στον προβληματισμό γύρω από την ιδέα του κακού καθ’ όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου, όπως και οι επιρροές από την περσική θρησκεία συνέβαλαν ώστε ο σατανάς να γίνει βαθμιαία στην ιουδαϊκή θρησκευτική σκέψη η αυτόνομη δύναμη που στέκεται απέναντι από τον Θεό και αποκλειστικά ευθύνεται για την ύπαρξη του κακού μέσα στον κόσμο.
Από τον χώρο της Παλαιάς Διαθήκης δεν θα απουσιάσουν και αναφορές στην χρήση της ειδικής ορολογίας που συναντάται στις διάφορες διηγήσεις, όπως για παράδειγμα η φράση «Ἄγγελος τοῦ Κυρίου» που δηλώνει την ίδια την παρουσία του Θεού. Ιδιαίτερα θα απασχολήσει η παράσταση των αγγέλων ως ιερέων που δεν απαντάται στην Π.Δ., αλλά αναπτύσσεται στη μεσοδιαθηκική περίοδο. Η σύνδεση των αγγέλων-λειτουργών του Θεού με τα άστρα, όπως παρατηρείται σε βιβλικά χωρία αλλά και σε αποκαλυπτικά έργα και στα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, θα προκαλέσει σίγουρα το ενδιαφέρον του κοινού. Η μεσοδιαθηκική γραμματεία θα απασχολήσει αρκετά τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, αφού στα κείμενα αυτά η παρουσία των αγγελικών όντων είναι εντονότερη και περισσότερο ανεπτυγμένη θεολογικά.
Serres_6
Σίγουρα από τον χώρο της Καινής Διαθήκης δεν θα λείπουν εισηγήσεις που σχετίζονται με αγγελοφάνειες. Η παρουσία των αγγέλων στη γέννηση του Ιησού και κατά τη διάρκεια των πειρασμών του Κυρίου στην έρημο, η εμφάνιση του αρχαγγέλου Γαβριήλ, η εμφάνιση του αγγέλου στον Ιησού που προσεύχεται πριν τη σταύρωση, των αγγέλων στις γυναίκες στον τάφο του Ιησού μετά την ανάσταση και άλλες είναι μόνο μερικές από όσες θα προσεγγιστούν ερμηνευτικά. Ασφαλώς η Αποκάλυψη είναι το κατεξοχήν βιβλίο της Γραφής όπου η παρουσία των αγγέλων είναι πληθωρική. Ο ρόλος τους εκεί ποικίλλει. Τα αγγελικά όντα εμφανίζονται ως μεσίτες της αποκάλυψης του Θεού, ως ερμηνευτές και ξεναγοί του συγγραφέα της, ως υμνωδοί και προσκυνητές του Θεού-μέτοχοι της αέναης λειτουργικής πράξης του ουρανού και κυρίως ως εκτελεστές του εσχατολογικού θείου προγράμματος.
Οι καινοδιαθηκολόγοι δεν θα παραλείψουν να αναλύσουν επίσης και χωρία στα οποία γίνεται λόγος για αγγελικά όντα και προέρχονται από την επιστολική γραμματεία. Hαναφορά του αποστόλου Παύλου στις «γλώσσες των αγγέλων», όπως διατυπώνεται στο Α΄ Κορ. 13, 1 σε αντιπαραβολή με την αγάπη, η «θρησκεία των αγγέλων» που αποτελεί κεντρικό σημείο της αιρετικής φιλοσοφίας που αντιμετωπίζεται στην προς Κολοσσαείς επιστολή και η έκφραση «ἄγγελος σατανᾱ» στο Β΄ Κορ. 12:7 αποτελούν μόνο ενδεικτικά παραδείγματα.
Serres_68
Οι εισηγήσεις των ομιλητών δεν θα περιοριστούν μόνο σε όσα αναφέρθηκαν παραπάνω αλλά θα συζητηθούν και θέματα που αφορούν τη διακονία των αγγέλων για τη σωτηρία των ανθρώπων, αξιοποιώντας όχι μόνο την αρχαία χριστιανική και εκκλησιαστική γραμματεία, αλλά και τη νεότερη και σύγχρονη ερμηνευτική έρευνα. Διαφορετικές μορφές πρόσληψης των βιβλικών και εξωβιβλικών κειμένων θα  παρουσιαστούν επίσης σε αρκετές εισηγήσεις. Σε αυτήν τη θεματική θα παρουσιαστεί ο τρόπος με τον οποίο οι νεοέλληνες ποιητές και ζωγράφοι παρουσιάζουν τους αγγέλους μέσα από τα έργα τους συνδυάζοντας το βιβλικό κείμενο παράλληλα με τη λαϊκή παράδοση. Αυτή η πτυχή του συνεδρίου θα φανερώσει τη μεγάλη επίδραση των βιβλικών κειμένων στις διάφορές μορφές πολιτισμού.
Το συνέδριο θα ολοκληρωθεί το βράδυ της  Κυριακής με την παρουσίαση του ρόλου των αγγέλων στη λατρεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Εδώ θα γίνει λόγος για τη μνημόνευση των αγγέλων στην Προσκομιδή, την έννοια της συλλειτουργίας των αγγέλων, τα πολυόμματα και εξαπτέρυγα Σεραφείμ, την ουράνια λειτουργία των αγγέλων και τον εσχατολογικό χαρακτήρα της παρουσίας των αγγέλων στη Θεία Λειτουργία.
http://blogs.auth.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου