Άφεση χρεών!

Ο κλυδωνισμός της παγκόσμιας οικονομίας το 2008 προήλθε από μια πρωτοφανή πιστωτική κρίση που άφησε πίσω της καταχρεωμένα νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κράτη. Εκτοτε τα χρέη αυτά λειτουργούν ως πραγματικά βαρίδια που καθηλώνουν πολλές χώρες στο τέλμα της αέναης ύφεσης.

Για να αποπληρωθεί το χρέος (deleveraging) περιορίζονται δραστικά οι συνολικές δαπάνες και η συνολική αγοραστική δύναμη. Αποτέλεσμα; Ανεπαρκής ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών, μείωση παραγωγής, απολύσεις, λουκέτα, περαιτέρω ύφεση, κόκκινα δάνεια, δημοσιονομική εξάντληση κ.ο.κ. Ενας πραγματικός φαύλος κύκλος.

Η λύση του οδυνηρού αυτού γόρδιου δεσμού προϋποθέτει την οριστική διευθέτηση του χρέους. Για να ανακάμψουν οι οικονομίες οριστικά και αμετάκλητα πρέπει να σπάσει το απόστημα του χρέους. Με αναδιάρθρωση (κούρεμα, μείωση επιτοκίου, παράταση χρόνου αποπληρωμής) ή/και με υψηλότερο πληθωρισμό. Αυτό βέβαια σημαίνει μεταβίβαση πλούτου από τους πιστωτές στους δανειολήπτες. Το πεπρωμένον φυγείν αδύνατον...

Μέχρι στιγμής η πολιτική των διεθνών οργανισμών είναι μονόπλευρη. Υπερασπίζεται μόνο τα συμφέροντα των πιστωτών. Αλλά το να υποχρεώνεται κάποιος να εξοφλεί τα χρέη του μέχρι τελευταίας δεκάρας όταν αποδεδειγμένα αδυνατεί να το πράξει δεν αντίκειται μόνο στους κανόνες της ηθικής. Αντίκειται και στην ίδια τη φύση των συναλλαγών σε μια καπιταλιστική οικονομία. Γιατί κακό δάνειο δεν σημαίνει μόνο κακός δανειολήπτης. It takes two to tango. Ευθύνεται και ο αντισυμβαλλόμενος δανειστής που αναλαμβάνει το σχετικό ρίσκο. Αρα πρέπει να υποστεί κι αυτός τις συνέπειες.

Δεν είναι μόνο η Αριστερά που υποστηρίζει τη λύση της διαγραφής χρέους στις δημοσιονομικά προβληματικές χώρες. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και συντηρητικοί κύκλοι όπως το ΔΝΤ ή ο διάσημος οικονομολόγος του Χάρβαρντ Κένεθ Ρόγκοφ. Αυτό δεν είναι απλώς ενθαρρυντικό αλλά και ενδεικτικό του κλίματος που διαμορφώνεται.

Πριν το PSI διατύπωσα την άποψη ότι η αναδιάρθρωση «ούτε ολέθρια είναι ούτε θα σώσει τη χώρα» και ότι χωρίς αλλαγή πολιτικής το χρέος θα αναπαράγεται σαν τη Λερναία Υδρα. Οπερ και εγένετο. Οσο για τη νομιμοποιητική βάση της όποιας σημερινής διεκδίκησης, νομίζω ότι δεν πρέπει να αναζητείται στο «απεχθές» χρέος αλλά στο γεγονός ότι ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός οφείλεται ξεκάθαρα στην πολιτική της τρόικας. Από το 1993 ως το 2008 το  δημόσιο χρέος είχε σταθεροποιηθεί γύρω στο 100% του ΑΕΠ. Από το 2010 και μετά εκτοξεύτηκε στο 175% (χωρίς το PSI). Είναι σαφής η ευθύνη των πιστωτών. Αλλωστε η ίδια η τρόικα σε μία από τις ενδιάμεσες εκθέσεις αξιολόγησης είχε παραδεχθεί το δομικό σφάλμα που επίσης είχα εγκαίρως επισημάνει. Το γεγονός, δηλαδή, ότι ο ένας από τους δύο βασικούς στόχους του ελληνικού προγράμματος (εσωτερική υποτίμηση) αντιστρατεύεται ευθέως τον δεύτερο (μείωση χρέους).

Αλλά γιατί μόνο «νέα σεισάχθεια» ή «ιωβηλαίο χρέους»;  Αν το χρέος είναι όντως αμαρτία, όπως πιστεύουν κάποιοι, τότε... «άφεση χρεών»! Οχι βέβαια τόσο για λόγους ηθικής τάξεως όσο για λόγους οικονομικής αποτελεσματικότητας. Γιατί χωρίς απεγκλωβισμό από την παγίδα του χρέους είναι αδύνατον να υπάρξει ουσιαστική ανάκαμψη.

Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.

tovima.gr